Kalkuitslag, wat is het en hoe kom je er vanaf?

1. Waar komt de kalk vandaan?

Wanneer water en cement met elkaar in contact komen, reageren ze met elkaar. Er ontstaat cementsteen. Tijdens deze reactie wordt tevens een aanzienlijke hoeveelheid zogenaamde vrije klak gevormd. Deze is voor een deel opgelost in het water dat zich in de poriën van het beton bevindt.
Als de vrije kalk in het poriewater in aanraking komt met de buitenlucht, dan reageert het met kooldioxide (CO²) uit de lucht. Deze reactie heet carbonatatie en het product dat ontstaat kalium- carbonaat, het is wit van kleur en moeilijk oplosbaar in water.
Of er zichtbare, witte kalkuitslag ontstaat, is afhankelijk van de plaats waar het kaliumcarbonaat wordt gevormd. Als de carbonatie plaatsvindt onder het betonoppervlak, in de (uitdrogende) poriën, is er niets merkbaar. Als de vrije klak het betonoppervlak en is er wel sprake van kalkuitslag.

2. Kalkstrepen

Bij watertransport over betonoppervlakken kan zich vooral op verticale wanden kalk afzetten. Dat gebeurt als in het water vrije kalk uit het beton is opgelost. Dit verschijnsel zien we vaak bij pas ontkiste betonvlakken waarbij (regen) water vanaf de bovenzijde van het beton in stralen langs de wandstroomt. Na het opdrogen blijven witte kalkstrepen op het oppervlak achter.

3. Is kalkaanslag te voorkomen?

Het zal duidelijk zijn dat kalkuitslag, in welke vorm dan ook, niet zal optreden als er van buitenaf geen water bij het jonge beton komt. Op een droog betonoppervlak zal dus geen klakuitslag ontstaan. Dit lijkt op zich vrij simpel, maar in de praktijk is het niet altijd gemakkelijk het beton droog te houden. Veel betonproducten worden gedurende het begin van de verharding in klimaatkamers geplaatst. Doel is een zodanige vroege sterkte te krijgen, dat de producten kunnen worden getransporteerd, opgestapeld en verpakt, zonder dat er schade ontstaat. Bij pas gestorte betonproducten begint kalkuitslag al met het gevaar voor condensvorming. Wanneer deze producten in klimaatkamers verharden, mag het verschil tussen de temperatuur van het verse beton en de temperatuur in de vochtige klimaatkamers niet te groot zijn, omdat vocht uit de lucht op het relatief koude betonoppervlak kan condenseren.

Na de eerste verharding in klimaatkamers blijft het jonge beton gevoelig voor kalkuitslag, omdat het verhardingsproces immers nog maar enkele uren aan de gang is. Om ook in deze fase de hinderlijke kalkuitslag op jong beton te voorkomen, moeten we direct contact met water van buitenaf zo lang mogelijk uitstellen. Bij bestratingselementen zoals stenen en tegels ontstaat juist in deze fase de kalkuitslag.
De producten worden in pakketten gestapeld en precies op de plaatsen waar de producten tegen elkaar aankomen, bestaat gevaar voor condensvorming. De kalkuitslag manifesteert zich veelal in het midden. Aan de randen, waar het beton verder is uitgedroogd, is geen kalkaanslag zichtbaar.

4. Verwijderen van kalkaanslag

Vooropgesteld dat ernstige klakuitslag niet fraai is, moeten we ons realiseren dat het verwijderen van kalkuitslag niet eenvoudig is. Daarom is het raadzaam in eerste instantie niets te ondernemen. Vaak zal blijken dat het betonoppervlak na verloop van tijd steeds gelijkmatiger uiterlijk krijgt.
Kalkaanslag kan mechanisch worden verwijderd met een roterende staalborstel. Nadeel van deze behandeling is de slijtende werking, waardoor niet alleen de kalk verdwijnt maar ook een deel van de textuur. Bovendien bestaat het gevaar dat fijne staaldeeltjes op het betonoppervlak achterblijven, waardoor roestachtige vlekken kunnen ontstaan. Bovendien is er de kans dat oppervlakken die op deze wijze zijn behandeld, naderhand opnieuw last krijgen van kalkuitslag.

Eventueel kan de kalk ook worden opgelost met verdund zoutzuur. Maar zoutzuur tast de cementsteen aan. Daarom moet het te behandeld oppervlak van tevoren volledig met water worden verzadigd, zodat het zuur niet te diep in de poriën kan binnendringen. Na de behandeling moet het zuur herhaaldelijk en zorgvuldig worden afgespoeld. Dit is noodzakelijk omdat uit de reactie van het zuur met de kalk kaliumchloride ontstaat. Dit zout trekt veel water aan en zorgt er onder normale omstandigheden voor dat het oppervlak vochtig blijft. Bij zeer droog weer blijft het echter achter als een witte neerslag. Bovendien is zoutzuur schadelijk voor het milieu.

Op welke wijze de kalkuitslag ook te lijf wordt gegaan, de behandeling is zelden voor de volle 100% effectief. Dikwijls blijven de behandelde plekken door een afwijkende structuur toch zichtbaar. Het middel kan daardoor weleens erger zijn dan de kwaal.

Conclusie

Witte uitslag op een betonoppervlak wordt veroorzaakt door het uittreden van de klak, die wordt gevormd tijdens de verhardingreactie van cement met water. De mate van kalkuitslag is niet afhankelijk van de cementsoort, maar voornamelijk van de verhardingsomstandigheden. Als er een vochtlaagje op het betonoppervlak aanwezig is, voordat de poriën in het beton voldoende dicht zijn, bestaat er de kans op het ontstaan van kalkuitslag. Voor dit algemene verschijnsel kan de producent dan ook niet verantwoordelijk gehouden kan worden.

Bron: Cement & beton Centrum